Hoe is Toonzetters tot stand gekomen?

“Ik studeer compositie in Amsterdam en met een groepje van vier andere componisten zijn we in 2020 gaan nadenken over een album met werken van jonge componisten tussen de 20 en 30 jaar. Uiteindelijk is het een multimediaconcert geworden, waarin we willen laten zien hoe divers nieuwe muziek tegenwoordig is. We hebben samen bedacht wat we gaan doen, wie we uitnodigen en dat het leuk is om er een film bij te hebben. Dat was begin 2021. We waren verrast dat zoveel leuke componisten ‘ja’ hebben gezegd. Toen ben ik aan de slag gegaan en heb ik het plan uitgewerkt.”

 Hoe heb je de kandidaten gevonden?
“Ik heb bij verschillende conservatoria gevraagd om namen van studenten en alumni, wat resulteerde in een overzicht van meer dan 150 mensen. Het belangrijkste criterium was dat je moet weten hoe je muziek schrijft voor piano en slagwerk.”

Waarom heb je gekozen voor slagwerk en piano?
“Ik heb gekozen voor piano en slagwerk, omdat componisten die in uiteenlopende stijlen werken zich in deze bezetting thuis kunnen voelen. Een piano, zeker met twee pianisten die quatre-mains spelen, geeft je qua harmonie en melodie eindeloos veel mogelijkheden. Slagwerk is qua klankkleur juist extreem divers (wat een piano weer minder heeft). Bijna elk soort geluid kun je door een slagwerker laten maken. Piano en slagwerk vullen elkaar dus heel mooi aan.”

Welke selectiecriteria hanteerde je?

“We wilden laten zien dat er veel verschillende stijlen nieuwe muziek zijn. Maar het belangrijkste was dat dat wij er enthousiast van werden. We hebben ook gekeken naar relevantie. We hebben componisten gevraagd die al vaak worden uitgenodigd, maar ook componisten die minder vaak in de aandacht komen, maar wel ontzettend bijzondere en goede muziek maken.” 

Welke opdracht gaf je mee aan de componisten? 
“Er was geen opdracht. Alleen wilden we de bezettingen laten variëren: van solo piano of solo slagwerk tot stukken voor alle vier de musici. We hebben twee repetitiedagen met de componisten gepland. Elke componist krijgt een uur, dus is er twintig uur aan repetities. We hopen een album op te nemen in het Muziekcentrum van de Omroep. Maar ze zijn daar superzuinig op hun vleugel. We mogen er geen prepared piano van maken. Het is ook taboe om de snaren met je blote hand aan te tokkelen, omdat die door het vet aan je vingers gaan oxideren. Het kan wel met een handschoen aan. Met die voorschriften zijn de componisten heel creatief omgegaan. De enige beperking is dat de stukken drie minuten moeten duren en een open einde moeten hebben, zodat alles in elkaar kan worden geschoven.” 

Hoe heb je alles bij elkaar kunnen brengen
“Toen ik bijna alles binnen had, had ik een goed beeld van de stukken en heb ik een volgorde gemaakt en een spanningsboog gemaakt. Het begint met kleine bezettingen - Nuno Lobo wist dat hij het eerste stuk ging schrijven - en het eindigt met tutti - Julian Schneemann heb ik om een feestelijke finale gevraagd. Soms vloeien de stukken in elkaar over, soms begint het volgende stuk met een harde klap, of juist met een muzikale stilte. Daarin heb ik de componisten vrijgelaten. Als de spanning maar wordt vastgehouden, dus dat je niet het gevoel krijgt dat het eindigt.”

Bewegende foto, statische video

“Tussendoor zijn er ook fragmenten te zien waarin de componisten worden geïnterviewd. We hebben ze allemaal uitgenodigd om in de Pastorie in Diemen langs te komen. Dit prachtige huis heeft veel verschillende kamers die er totaal anders uitzien, dus dat past heel goed in het project: elke componist heeft zijn eigen kamer. De filmmaker Bowie Verschuuren maakt een mengeling van fotografie en video die gaat fungeren als decor. Het leek me leuk om niet te diepe filosofische vragen aan te roeren, maar voor luchtige intermezzi te zorgen met vragen als: ‘Wat zing je onder de douche? Als je in één dag een instrument zou kunnen leren spelen, welke zou je dan kiezen? Wat zou je beroep zijn als je geen componist zou zijn?’ Zo kun je iedereen een beetje aan het woord laten en horen wat voor soort mensen het zijn. Als het publiek iets over het stuk wil weten, kunnen ze lezen in het programmaboekje.” 

Zijn de stukken in notenschrift of zijn er ook grafische partituren? 
“Nuno Lobo heeft een grafische partituur gemaakt voor kalimba (duimpiano). Het begint als een conventionele partituur waarbij de rechte lijnen van de notenbalken hevig beginnen te golven; het gaat over onderkoeldheid. En Frieda Gustavs heeft een manier gevonden om haar elektronica te noteren, als extra lijn. Maar de meeste partituren zijn redelijk conventioneel. Naar mijn idee zijn er minder componisten bezig met innovatie en kijken ze terug naar het verleden, uitzonderingen daargelaten.” 

Zou dat te maken hebben met de opleiding? 
“Sommigen zijn al zo’n 7 jaar afgestudeerd. Ik weet in ieder geval dat je in Amsterdam ontzettend vrij wordt gelaten. Je krijgt veel ruimte en de studenten zijn extreem divers: componisten uit de popmuziek, sommigen schrijven puur elektronische muziek, andere weer voor orkest of jazzensemble, van alles en nog wat.”

Wat heeft Toonzetters jou als persoon gebracht?

“Voor mij was het ontzettend interessant om te lezen hoe iedereen over zijn muziek denkt en waardoor ze geïnspireerd zijn geraakt. Iedereen heeft een vragenlijst beantwoord met concrete vragen als: Waar laat je je door inspireren? Wat denk je wat er op dit moment gaande is in de muziek in Nederland? Wat voor een publiek wil je bereiken? Wat zijn je gedachten achter het stuk dat je hebt geschreven? Zodat de filmmaker en de regisseur ook een idee hadden welke stukken er kwamen. Ik vond het leuk om heel veel verschillende mensen te ontmoeten en om er zelf onderdeel van te zijn, ik ben ook een van de twintig componisten. En de musici zijn ontzettend goed. Twee ervan studeren nu in Amsterdam, twee zijn er afgestudeerd. Ik ben heel blij dat zij ‘ja’ hebben gezegd, ik voel me erg gelukkig met alle mensen die eraan meewerken. Uiteindelijk is het allemaal begonnen met een idee dat ik onder de douche had.”

Het was heel leerzaam

“Mijn vader Yoram Ish-Hurwitz, programmeur van het Oranjewoud Festival en de Oosterpoort in Groningen, heeft mij geholpen. We hebben samen sponsoraanvragen geschreven. De acquisitie heeft hij voor zijn rekening genomen omdat hij een groter netwerk heeft dan ik. Ik heb me bezig gehouden met al het artistieke, dus ik heb contact gelegd en gehouden met alle musici, regisseur en filmmaker, dus op die manier hebben we het werk verdeeld. Het was heel leerzaam, want het is mijn eerste professionele project.” 

Is er een vervolg, of is het eenmalig? 
“De tournee met Toonzetters duurt nog wel even; de meeste concerten vinden deze zomer en dit najaar plaats en op de tweede Dag van de Componist in 2023. New Music NOW gaat ook alles opnemen. Heel binnenkort beginnen we met een crowdfunding voor het album dat we eind september willen opnemen in Hilversum voor 7 Mountain Records. De albumrelease vindt plaats in het Muziekgebouw aan ‘t IJ op 26 januari. Dus dat ligt nu in het verschiet. Verder dan dat plan ik niet. Het hangt er ook van af wat op mijn pad komt: misschien word ik wel aangenomen voor orkestdirectie en ik ben natuurlijk ook zelf componist. Maar wie weet… het kan interessant zijn om over 10 jaar te kijken waar iedereen is. Ik ga er van uit dat iedereen totaal verschillende wegen gaat bewandelen.” 

Op 4 juni gaat Toonzetters in première in Oranjewoud

De componisten van Toonzetters

Jan-Peter de Graaff, Celia Swart, Julian Schneemann, Bram Kortekaas, Mathilde Wantenaar, Primo Ish-Hurwitz, Ramin Amin Tafreshi, Frieda Gustavs, Nuno Lobo, Martín Mayo, Melle Heij, Alexandre Kordzaia, Thomas van Dun, Arjan Linker, Dimitri Geelhoed, Tijmen van Tol, Boris Bezemer, Rick van Veldhuizen, Nils Davidse en Karmit Fadael.

De uitvoerenden:
Agostinho Sequeira en Arjan Jongsma op slagwerk, Ramon van Engelenhoven en Shane van Neerden op piano. De filmbeelden zijn van Bowie Verschuuren en de regie is van Jos van Kan.