Playlist
Nieuwe muziek die loopt als een trein
Zaterdag 17 juni 2023 – tijdens de 2e Dag van de Componist – rijdt de New Music NOW Express door het land. Meer dan 347 kilometer aan nieuwe muziek. We hopen op een wereldrecord. Dimitri van der Werf stelde een playlist samen met door treinen en stations geïnspireerde Nederlandse muziek, met werken van Jacob TV, Jan Peter de Graaff, Reza Namavar, Guus Janssen, Corrie van Binsbergen, Theo Loevendie en Thomas Bensdorp.
Jacob TV – Views from a Dutch Train
Een mooiere hommage aan de Nederlandse trein is moeilijk denkbaar. In een minimalistisch stuk voor 2 accordeons (er is ook een versie voor 2 piano’s) laat Jacob TV het landschap voorbijtrekken. Een stuk met vaart, kedeng, kedeng en humor. Het is niet zijn enige treinstuk. Op zijn werkenlijst staat ook het orgelstuk Fanfare voor een middeleeuwse stoomtrein. Jammer genoeg konden wij geen opname achterhalen.
Jan Peter de Graaff – De Grens
Componist Jan Peter de Graaff groeide op in Terschelling. Aan de wal raakte hij gegrepen door treinen. Je kunt gerust stellen dat hij een spoorwegfanaat is. Hij weet alles over de verschillende typen treinen die ons land doorkruisen. Ook componeert hij het liefst in een rijdende trein, met zijn dalurenkaart voor de eerste klas op zak. Hij situeerde zijn kameropera De grens in het station van Eijsden, waar de naar Nederland uitgeweken Duitse Keizer Wilhelm II in 1918, kort na het eind van de Eerste Wereldoorlog, 24 uur heeft vastgezeten, in afwachting van zijn aanvraag voor politiek asiel. Sopraan Eva Kroon speelde precies honderd jaar later de rol van de keizer in de opera van De Graaff, met een plaksnor onder haar neus.
Reza Namavar – De trein naar Norilsk
De industriestad Norilsk ligt boven de poolcirkel in Rusland en staat bekend om de winning van nikkel, koper en palladium. De verstikkende vervuiling en extreme weersomstandigheden maken het leven er loodzwaar. Componist Reza Namavar koestert een bijna manische fascinatie voor gebieden waar vrijwel niemand komt. Hij spendeerde een fortuin om de meest afgelegen eilanden in de Grote Oceaan af te reizen. In zijn verbeelding nam hij de trein naar Norilsk. In 2008 bracht hij in een stuk voor Het Gelders Fanfare Orkest verslag uit.
Guus Janssen – Walden Pond with passing train
Het meer Walden Pond ligt in Concord, Massachusetts en is bekend geworden dankzij de Amerikaanse schrijver en filosoof Henry David Thoreau. Van 1845 tot 1847 schreef hij in zijn hut aan de rand van dat meer het meesterwerk Walden or Life in the Woods, met rake kanttekeningen bij ons meestal door materialisme gedreven bestaan. Het inspireerde Guus Janssen tot een evocatief pianostuk, dat tevens een mooie hommage is aan de componist Charles Ives. Tegen het eind laat Guus Janssen een jazzy trein voorbij rijden. De jonge pianist Rutger Jansen (geen familie, één s) speelt het bijzonder mooi. Een opname van het Lentefestival van het Koninklijk Conservatorium in Den Haag.
Corrie van Binsbergen – De trein naar Ulan Bator
Net als Reza Namavar ondernam ook Corrie van Binsbergen een verre treinreis dwars door Rusland: naar Ulan Bator in Mongolië. Toen zij haar stuk schreef hoefde je vanuit Amsterdam voor het traject van ruim 8000 kilometer maar één keer over te stappen: in Moskou om de Trans-Mongolië Express te nemen. Je kon al na 8 dagen op de eindbestemming uitstappen. Op 31 maart, in TivoliVredenburg, speelde het Utrechts Conservatorium Large Ensemble het knetterend vitale stuk onder leiding van de componist zelf. We delen het hele concert.
Theo Loevendie – On the Train
Een geestig pianostuk van Theo Loevendie uit 1992. Het is na een ruime minuut alweer voorbij. Maar hij laat een ouderwetse stroomtrein overtuigend op gang komen. Je ziet het voor je. Met Ralph van Raat achter de piano.
Thomas Bensdorp – Drie Hollandse scènes
Tot in de jaren zeventig werden de slagbomen van een spoorwegovergang door de overwegwachter handmatig opengedraaid. De componist Thomas Bendsdorp vond in het archief beelden van een overwegwachteres die een boer met zijn koeien veilig over het spoor loodst. in zijn compositie bij deze filmbeelden krijgt zangeres Sterre Konijn begeleiding van live-electronics. Een betoverend effect: met het opendraaien van de slagbomen lijkt het alsof een speeldoosje wordt aangedreven. Het is een deel uit zijn Drie Hollandse scènes (2016), een van nostalgie vervuld meesterwerk, waarvan online helaas alleen een trailer is te zien.