Net als velen kon ook Jan de Haan een jaar geleden zijn agenda helemaal schoonpoetsen. “Ik had afgelopen jaar uitnodigingen uit vijf verschillende landen. Die zijn allemaal doorgeschoven naar ’21 en ’22 of nog later.” Dat gaf hem dus alle tijd om te componeren. Die ruimte heeft hij goed benut. Ondanks de pandemie ontving hij veel opdrachten. Voor Jan de Haan was coronajaar 2020 compositorisch gezien een vruchtbaar jaar. Voor de derde divisie schreef hij het concertwerk Hermitagevoor harmonie, fanfare en brassband. Sint Pietersdeiis een nieuwe mars voor brassband. Voor de eerste divisie sectie brassband ligt het concertwerk Pale Blue Dot klaar. Ook vloeiden enkele solowerken uit zijn pen. Voor de vierde divisie schreef hij A Touch Of Clashvoor altsaxofoon (fluit ad libitum) met begeleiding van harmonie of fanfare. Harmonieorkesten en brassbands uit de derde divisie kunnen straks het werk Duoloquemet bugel- en hoornsolist op hun programma zetten. Onder de titel Dialoqueverscheen een parafrase voor fanfareorkesten uit de tweede divisie. Voor harmonieën in deze afdeling is The Secret Of Mercuryeen nieuw concertwerk. In Loving Memory is een langzaam werk voor brassbands. Van zijn compositie Klezmeriana maakte hij transcripties voor houtblazers en koperblazers van het harmonieorkest. Voor houtblazers ligt verder een transcriptie van het werk Cartoon Musicklaar. Geen van deze werken is in première gegaan. De Haan: “Heel bijzonder is een opdracht tot het schrijven van een theatraal concertwerk van 75 minuten voor drie zangsolisten en harmonieorkest, waarover te zijner tijd meer informatie volgt. Voor ‘22 en ‘23 heb ik inmiddels ook al een aantal opdrachten in portefeuille. Voorlopig kan ik nog wel vooruit.” Daarnaast liggen nog vier werken op de plank die in 2018 en 2019 gereed kwamen maar door de coronacrisis nog niet gespeeld zijn. Dat zijn Paradise Cave voor fanfare eerste divisie, Baltic Wayvoor fanfare of brassband tweede divisie, Overture For Zinnvoor fanfare eerste divisie en een concertwerk waarvan de titel nog niet bekend is, bestemd voor brassband concertdivisie. “Al met al kun je dus stellen dat de hafabraorkesten de komende jaren wel het een en ander van mij kunnen verwachten. In totaal heb ik nu dertien werken op de plank liggen die nog een première moeten krijgen. Dat is dan wel weer een mooi vooruitzicht voor na deze ellendige periode.”

Bizar

Ook Jan Bosveld kijkt terug op een bizar jaar. “Als dirigent geen concerten en gastdirecties, als componist twee compositieopdrachten en vier premières gecanceld, als uitgever veel minder bladmuziek verkocht en als vader van jonge kinderen een hoop extra werk door thuisonderwijs”, vat hij 2020 samen. Ondanks alles zijn er vier nieuwe composities van zijn hand verschenen. Bosveld: “Honour to the Liberatorswerd in januari geschreven ter gelegenheid van 75 jaar vrijheid en de herdenking op 4 mei. Dit werk zou door meer dan 250 orkesten gespeeld worden maar door corona bleef het op de dag van de herdenking helaas stil. In maart schreef ik op verzoek een duet voor twee bugels. Een tweede duet is in de maak. In het voorjaar kwam ik op het idee om een werk te schrijven voor diverse kleine bezettingen. Dat resulteerde in de tien minuten durende compositie Covidiumvoor klarinetkwartet, saxofoonkwartet, kopersextet, grote houtbezetting en strijkkwartet. Het idee werd omarmd door Musidesk en het zou in alle bezettingen worden uitgevoerd op het Hanzefestival van 18 oktober. Maar ook dit evenement moest op het laatste moment gecanceld worden.” In opdracht van de stichting CRON schreef hij een werk voor hoorn en fanfareorkest. De première van dit solowerk voor jonge solisten op de Fanfare Repertoire- en Netwerkdagen ging echter niet door. Hoewel we op dit moment nog midden in een lockdown zitten, begon 2021 voor Bosveld positief. Hij ontving een werkopdracht van Buma/Stemra voor een volgende uitdagende compositie voor kleine, variabele bezetting. Dat ook de orkesten naar de toekomst kijken, stemt hem hoopvol. Voor 2022 heeft hij een concrete compositieopdracht ontvangen voor een werk ter gelegenheid van een jubileum. Bosveld: “Zoals zoveel sectoren is ook de blaasmuziek in 2020 in een diep dal geraakt. Laten we positief blijven en hopen dat 2021 een beter jaar wordt.”

Dynamiek

Tien maanden huisarrest gaven ook het leven van Johan de Meij een heel andere dynamiek. “Het was wel erg deprimerend in het begin toen mijn hele agenda werd schoongeveegd. Ook voor dit jaar gaan al diverse projecten niet door of worden ze verschoven naar 2022. Door die zee van tijd heb ik wel enorm veel kunnen componeren en bewerken, in totaal meer dan 2,5 uur muziek”, laat hij vanuit New York weten. Muziek schrijven had een helende werking op zijn gemoedstoestand. Het gaf hem de gelegenheid om artistieke uitdagingen op te pakken die al een tijdje op zijn bucketlijst stonden. “Componeren was een soort therapie voor mij”, zegt hij. “Ik wilde al heel lang graag een bewerking van het ballet Romeo en Juliamaken als vervolg op de suite die in 1986 bij Molenaar is uitgegeven. Er komt zelfs een Part III met muziek uit de tweede acte. Ik heb nog steeds een goed en leuk contact met Jon Molenaar en Henk Ummels en dat heeft geresulteerd in enkele nieuwe uitgaven. Onder andere een harmonieversie van mijn eerste compositie Patchwork, destijds geschreven voor brasssextet.”

Veel componisten haakten in op de omstandigheden, door muziek voor kleinere ensembles te gaan schrijven. De Meij deed dat niet. Vrijwel al zijn nieuwe werken zijn voor volledig bezette orkesten. Een van de nieuwe creaties die hij via zijn eigen uitgeverij Amstel Music uitbrengt is Mondriaanvoor baritonsaxofoon en harmonieorkest. In dit vierdelige werk nemen componist, theatermaker Rob Hauser en saxofoonvirtuoos Henk van Twillert de toeschouwer mee op een avontuur van klank, licht en beweging. De Meij: “Er is vrijwel geen literatuur voor deze bezetting. Ik ga ervan uit dat de saxofoonwereld hier reikhalzend naar uit zal kijken.” De muziek voert door verschillende stijlperiodes van Mondriaan: van expressionisme en symbolisme tot nieuwe zakelijkheid en abstractie. Het vierluik is opgebouwd uit de doeken Molen bij zonlicht(1908), Evolutie(1911), Compositie III - Fox-Trot B(1929) en Victory Boogie Woogie(1942 - ’44). 

In opdracht van de Marinierskapel der Koninklijke Marine ontstond de compositie Rotterdam 1945. Het werk is geschreven ter gelegenheid van 75 jaar bevrijding en het 75-jarig bestaan van de Marinierskapel. “Mijn vader is in 1910 in Rotterdam geboren. Ik heb dus een speciale band met deze dynamische stad. Voor het thema van deze compositie vertaalde ik de cijfers 1, 9, 4 en 5 in de noten C, D’, F en G. Simpel, maar effectief.”

Ook voorzag hij zijn arrangement James Bond 007 uit 1983 met de thema’s uit de films Octopussy, Dr. No, For your eyes onlyenGoldfingervan een nieuwe instrumentatie. Op de rol voor dit jaar staat nog The Painted Bird(A Cry against Fascism). Het werk, gebaseerd op de controversiële roman van de Pools-joodse schrijver Jerzy Kosinski (1933-1991), vertelt het verhaal van een Joodse jongen die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor zijn veiligheid naar het Poolse platteland werd gestuurd. Daar werd hij geconfronteerd met een barbaarse traditie onder Poolse boeren. Hij overleeft de verschrikkingen en wordt na de oorlog herenigd met zijn ouders. De Meij schreef het werk in opdracht van de Williamsville Music Boosters, een organisatie die zich inzet voor promotie, ondersteuning en verrijking van het muziekprogramma binnen de Williamsville Central Schools. Verder maakte De Meij bewerkingen van A Midsummer Night’s Dream(Felix Mendelssohn Bartoldy) en Suite Montmartre(Erik Satie).

Papier

Jacob de Haan geeft toe dat hij in het begin van de pandemie geen noot op papier kreeg. “Ik heb uit de coronacrisis geen inspiratie kunnen putten”, zegt hij. Inmiddels heeft hij het componeren weer volledig opgepakt. “Ik werk aan diverse opdrachten die er al lagen en waarvan de premières zijn uitgesteld.” Voordat het virus ons leven in zijn greep nam, reisde De Haan de wereld over om als gastdirigent zijn muziek te dirigeren tijdens allerlei projecten. Alle mooie uitdagingen die voor het afgelopen jaar op de agenda stonden vielen in het water. Het gemis aan de praktische muziekuitvoering begint behoorlijk te knagen. “Ik heb mijn laatste concert gedirigeerd in januari vorig jaar in Sicilië. Uit het dirigeren van mijn muziek tijdens projecten in binnen- en buitenland haal ik altijd veel inspiratie om weer nieuwe werken te componeren. Het contact met de muzikanten mis ik. Het wordt steeds onwerkelijker en frustrerender dat er nog steeds niet gewoon samen gemusiceerd kan worden. Niet alleen voor componisten maar ook voor orkesten en dirigenten.” 

Toch is De Haan optimistisch. Hij merkt op dat de muziekwereld ondanks alle beperkingen in beweging probeert te blijven. “Het is belangrijk dat we blijven geloven in een einde aan deze crisis. Dat de orkesten gelukkig niet opgeven, merk ik aan alle initiatieven die er zijn, zoals online meetings en dergelijke. Regelmatig word ik uitgenodigd om over mijn muziek te praten tijdens zo'n sessie. Ook lanceerde Musidesk een plan om muziekverenigingen speciale online webinars aan te bieden over diverse thema's.” Het gedwongen huisarrest bood de Friese componist alle ruimte om aan nieuwe composities te werken. Op de plank ligt nog een aantal werken klaar waarvan de premières gepland waren in het voorjaar van 2020 en die nog steeds niet zijn uitgevoerd. Ook staan diverse nieuwe composities op de rol om te worden uitgegeven. Tijdens de coronacrisis verscheen van zijn hand een aantal werken die speciaal bedoeld zijn voor kleine bezettingen. Een goed teken is dat muziekverenigingen hem nog steeds benaderen voor nieuwe compositieopdrachten. De Haan: “Er zijn nieuwe uitgaven voor koper en slagwerk van mijn werken Sbandiamo!en Town of the Seven Hillsen een uitgave van mijn werk Pisavoor houtblazers en slagwerk. Wat er aan zit te komen dit jaar is onder andere Cardigan Bay,het verplichte werk voor de vijfde divisie van de Open Nederlandse Fanfare Kampioenschappen. Verder komen er nog twee fanfarewerken voor respectievelijk de tweede en derde divisie en een aantal werken voor harmonieorkest in diverse moeilijkheidsgraden. Laten we met zijn allen de moed erin houden en vertrouwen op een succesvolle herstart.”

Portefeuille

Ook Hardy Mertens prijst zich gelukkig met een volle portefeuille. “De tijd benutten om een langgekoesterde componeerdroom in vervulling te laten gaan is niet gelukt, maar ik heb gelukkig wel mogen werken aan opdrachten die allemaal nog in première moeten gaan. Ook voor 2021 staat nog het een en ander op de rol.” De winnaar van de Buma Award 2020 buigt zich momenteel over het veertien minuten durende werk Glasmännchendat hij schrijft in opdracht van de muziekvereniging van het Duitse dorpje Fahrnau. Het werk is geïnspireerd op een sage uit het Zwarte Woud. De wereldpremière staat gepland voor 2021/2022. In de pijplijn voor dit jaar zitten nog een opdracht van het WMC voor het festival BLOW! en van het Italiaanse orkest Filarmonica Imolese. Verder werkt hij aan een werk voor saxofonist Niek Starmans voor solist op baritonsaxofoon met begeleiding van een flexibele bezetting. Op de plank ligt inmiddels Lisbeth Salanderdat hij schreef voor fanfare Monte Corona Kronenberg & Evertsoord. Het zestien minuten durende concertwerk voor fanfare en verteller is geïnspireerd op het gelijknamige fictieve personage van de Zweedse schrijver Stieg Larsson en het verhalende gedicht Vi-gi-lan-tevan Yaël Weijenberg. De wereldpremière staat gepland voor 2021/2022 in Nederland. Lisbeth Salander - ook wel bekend als de volwassen Pippi Langkous - is de hoofdpersoon uit de Millennium Trilogy. Ze beschikt over een fotografisch geheugen en fenomenale hackvaardigheden. Haar gewelddadige en wraakzuchtige gedrag komt in de compositie van Mertens in al zijn varianten voorbij. Ook Refugeesligt klaar om in première te gaan. Het werk is geschreven voor harmonie Sint Agnes uit Bunde en de mannenkoren van Brunssum en Sweikhuizen. Refugeesbeschrijft hoe mensen door de eeuwen heen door haat, misdaden en oorlog zijn gedwongen om hun thuisland te ontvluchten. De meertalige teksten zijn geschreven door Jacques Aussems. Ook de concertouverture Horizon Propheciesdie hij schreef voor Horizon Winds Singapore ligt klaar om te worden uitgevoerd. Datzelfde geldt ook voor het concertwerk S'Accabadora(Zij die beëindigt) voor verteller, cellosolist en harmonieorkest. Het werk is geïnspireerd op het geheime ritueel van euthanasie in Sardijnse gemeenschappen en is geschreven in opdracht van Banda Musicale Monastir op Sardinië. Andalucía y Joaquín,voor klarinetkwartet, vrouwenstem en harmonieorkest, een fantasieverhaal over het mooie Andalusië, wacht nog op de première door Orpheus Tilburg onder leiding van de componist zelf.

Dalletje

Christiaan Janssen vertelt dat hij in het begin van de pandemie in een mentaal dalletje zat waarin hij geen noot op papier kreeg. “Eigenlijk zou 2020 wat betreft première-uitvoeringen door toporkesten een droomjaar worden. Helaas zijn alle plannen doorgeschoven naar de toekomst.” Het schilderij Der arme Poetvan de Duitse kunstschilder Carl Spitzweg inspireerde hem voor een nieuw werk voor harmonieorkest. Het schilderij toont de dichter die ondanks alle ontberingen onverdroten zijn werk voortzet. “Dit werk zorgde ervoor dat ik de dip volledig achter me kon laten”, zegt Janssen. In de zomer zette hij zijn tanden in het coronawerkRevived, een geniaal conceptwaarvoor WMC Kerkrade, de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’ en Adams Musical Instruments hun krachten bundelden. De compositie bestaat uit drie ensembleversies: voor klarinetensemble, voor een ensemble van hoge houtblazers en saxen en voor een ensemble bestaande uit koper en slagwerk. Iedere ensemblestuk kan apart worden uitgevoerd. Samen vormen de drie ensembleversies een werk voor een complete harmoniebezetting. Voor de veertigste verjaardag van het blazersensemble Helicon schreef hij The Musesover de inspirerende godinnen van literatuur, wetenschap en kunst uit de Griekse religie en mythologie. In opdracht van het Fanfareorkest van de Koninklijke Nederlandse Marechaussee voltooide hij het kleurrijke Intermezzo. De suite Ein Winzer Spiel, een schildering van karakteristieke elementen uit het Duitse wijngebied Kaiserstuhl, de symfonieorkestversie van zijn eerdere werk Capriccio en het esklarinetconcert The Night Watch Rhapsodywachten nog op hun eerste uitvoering. Janssen: “Voor 2021 stonden oorspronkelijk ook al diverse interessante uitvoeringen op het programma. Deze premières gaan hopelijk in een van de komende jaren alsnog door. Een artistieke droom is wel nog om in de toekomst een heuse opera voor blaasorkest te schrijven. Maar zulke projecten zijn momenteel een utopie.”

Oeuvre

Rob Goorhuis zag eveneens een groot deel van zijn geplande activiteiten in rook opgaan. Toch heeft de crisis geen invloed gehad op zijn productiviteit als componist. “Het toeval wil dat ik in 2020 veel opdrachten had. Daar heb ik zoals gebruikelijk het hele jaar door aan gewerkt waardoor alles keurig op tijd is afgekomen.” Goorhuis zat bepaald niet stil in het coronajaar. Zijn oeuvre is uitgebreid met twee opdrachten voor de Marinierskapel, een werk voor koor en fanfare ter gelegenheid van 700 jaar stadsrechten van het Overijsselse Wilsum (890 inwoners), een werk voor het 40-jarig dirigentenjubileum van Danny Oosterman en een werk voor de bijzondere combinatie van euphonium, bastuba en houtblazers van het harmonieorkest met Rodin Rosendahl (Marinierskapel) en Perry Hoogendijk (Concertgebouworkest) als solisten. Verder schreef hij een werk voor de trompetsolisten Omar Tomasoni en Miroslav Petkov (beiden Concertgebouworkest) en het koperensemble van Cultuurcentrum De Wâldsang. Voor fanfare Joost Wiersma componeerde hij een werk voor strijkoctet, piano en fanfare. Door de crisis zijn de werken Haddo Housevoor de brassband Bon Accord Silver Band Aberdeen, LEIvoor fanfare Concordia Meterik, Five Miniaturesvoor gemengd koor en Wanderer im Tal der Gegenwartvoor saxofoonkwartet en orgel op de plank blijven liggen. Goorhuis: “Misschien dat in 2021 weer een droom kan uitkomen. Ik ga filmmuziek schrijven. Daar ben ik heel benieuwd naar. Tot nu toe is enige keren reeds bestaande muziek van mij gebruikt in films en documentaires. Nu wordt het nieuwe muziek bij een nieuwe film.”

Energie

Kevin Houben had zijn portefeuille al tot 2024 gevuld. Daar heeft hij de afgelopen tijd in alle rust aan kunnen werken. “Het is voor mij een zeer productieve periode om te schrijven. Doordat ik niet hoef te dirigeren, ben ik minder afgeleid en heb ik meer energie om te schrijven. Voor de geest is het wel goed dat ik nog kan lesgeven.” Diverse stukken zijn afgewerkt maar kunnen nog niet in première gaan. Zo zijn er twee Belgische premières, twee Nederlandse en één op Mallorca uitgesteld. Houben: “Dat is wel moeilijk. Een première geeft altijd weer een extra drive om verder te gaan. Maar goed, die concerten komen allemaal nog.” Momenteel werkt hij aan nieuwe werken voor cd-opnames. “Ik kan nog wel een tijdje vooruit, maar mis de veelzijdigheid en afwisseling in mijn job. Vooral repetities en concerten.”

Thema’s

Ook Arend Gerds had door corona meer de handen vrij om te componeren. “Naast schrijven voor orkest had ik ook tijd om kamermuziek te maken. Zo schreef ik Intertwinedvoor het Stretto Gitaar Duo, Tuba Vocalisvoor tubaïst Luc Geraats en meerdere ensemblewerken waarin ik meer de vrije hand had als componist.” Voor het jubileumjaar van fanfareorkest Burdine uit Sint Annaparochie schreef Gerds het werk Where earth and sky meet. Dit concertwerk voor de derde divisie bevat meerdere thema’s die nauw verbonden zijn met de vereniging. Zo verklankt het thema Verbindingdat de vereniging is voortgekomen uit een fusie van de verenigingen Soli Deo Gloria en Excelsior. Verder schreef hij voor Oranje Grootegast het werk Blending Colors(vierde divisie). De titel refereert aan het proces van kleuren mengen om nieuwe kleuren te verkrijgen. Zo ontstaat door het mengen van de kleuren rood (symboliseert hartstochtelijkheid, energie en passie) en geel (symboliseert plezier, blijdschap en optimisme) de kleur oranje. De koralen St. Columbaen het Zweedse koraal Mästare, alla söka dig zijn belangrijke ingrediënten van deze compositie. Ook schreef hij tijdens de eerste lockdown Between light and dark,geïnspireerd op de (vroege) barok opera L’Orfeo van Claudio Monteverdi over de Griekse legende van Orpheus. Ook verscheen de koraalbewerking Fideliumter nagedachtenis aan Wim de Wilde, erelid van muziekvereniging Prins Bernhard uit Emst. 

Voor dit jaar staan ook alweer enkele uitdagende opdrachten op de planning. Gerds: “Voor het jubileumjaar van Harmonie Sneek werk ik momenteel aan een concertwerk voor fanfare derde divisie. De compositie gaat over Rienck Bockema (1350-1436), een ridder uit Sneek die na een leven vol kruistochten het Thaborklooster oprichtte. Een interessant en inspirerend persoon. Verder werk ik aan een uitdagend fanfarewerk waarbij ik vanuit de elektronische muziek het onderwerp geluidsynthese probeer te vertalen naar vormprincipes en akoestische klanken binnen het fanfareorkest. Het werk bevat een gigantische drive en heel specifieke fanfarekleuren.”

Een artikel van Frank Vergoossen, met toestemming overgnenomen uit de digitale uitgave van het nieuws- en informatieplatform KNMO Klankwijzer.