Maxim Shalygin
Songlessness
De vier saxofonisten van het Amstel Quartet en de organist Una Cintina spelen de première van Maxim Shalygins ‘Songlessness’. In dit nieuwe werk buigt de Oekraïens/Haagse componist zich over onze perceptie van tijd, die door muziek op zijn kop kan worden gezet. Hij vertraagt de tijd met snelle muziek, en versnelt de tijd juist weer met langzame muziek. Mede met inspiratie van Wagners ‘Undendliche Melodie’ manipuleert hij de innerlijke klok van de luisteraar.
De componist over ‘Songlessness’
Maxim Shalygin stuurde de volgende toelichting over Songlessness. “Tijd is voor de mens een van de grootste raadsels. Het begrip tijd trok altijd de aandacht van filosofen die streven naar begrip van de essentie van ons bestaan. De mens breekt zijn hoofd erover omdat niemand ontkomt aan de onvermijdelijkheid en de genadeloosheid van de tijd. Muziek is de kunstvorm die het intiemst is verbonden met de tijd, omdat haar essentie is gelegen in beweging. Misschien is dat de reden waarom muziek altijd is beschouwd als een neerslag van esoterische kennis die de sleutel tot het diepste mysterie van de mensheid bevat.
Muziek is altijd in staat geweest de tijd te reproduceren in meerdere dimensies tegelijkertijd. Dit verschijnsel kwam levendig tot uitdrukking toen Wagner, Bruckner en Mahler hun muziek met de wereld deelden. Luisteraars konden een volstrekt andere tijddimensie ervaren door de eindeloze continuïteit in de gehele muzikale textuur, met inbegrip van de harmonie, die bovendien werd verkregen door het gebruik van onderbroken cadensen en onderbroken harmonische frasen. De muziek van deze componisten is moeilijk in één blik te overzien omdat de stroom van muziek niet binnen de grenzen van de gebruikelijke perceptie van de luisteraar blijft, maar over de rand daarvan lijkt te vloeien.
De relatie van de componist tot melodie en harmonie hier de sleutel is. Door de eeuwen heen hebben componisten op diverse manieren gepoogd het bestaan van de melodie op te rekken, aangezien deze het meest magische moment in de muzikale textuur is. Hier worden wij geconfronteerd met elementaire maar belangrijke vragen: wat geeft ons het gevoel dat het einde van de melodie nabij is? Hoe wordt het leven van een melodie in stand gehouden? Kan een melodie voor altijd bestaan? Wat is een korte melodie, of wat is een lange melodie? Hoe ervaren wij het ene of het andere? Kunnen wij bij mensen een illusie opwekken waardoor ze gaan geloven in iets dat niet echt bestaat…?
Songlessness stelt het combineren van Wagners ideeën van een eindeloze melodie en het scheppen van de poly-temporele ontwikkeling van het materiaal centraal. Met het vorderen van de jaren werd Shalygin zich bewust van een wonderbaarlijke paradox: de langzaamheid van muzikale ontwikkeling heeft niet altijd een effect van langzaam verstrijkende tijd. Deze paradox werpt voor de componist de volgende vragen op: hoe kan je de beweging zodanig versnellen dat de tijd wordt ervaren als uiterst langzaam verstrijkend, en hoe kan je het tempo zodanig vertragen dat de ervaring van tijd wordt versneld? Dit zijn de grenzen die zullen worden verkend in Songlessness.”