Dit artikel kon mede tot stand komen dankzij het Fonds Podiumkunsten.

1 // Den Haag, 24 oktober 2023

“Het was een hoogtepunt in ons bestaan,” zegt Anton van Houten, trombonist en zakelijk leider van Ensemble Klang. Het is een regenachtige herfstdag en we zitten in het Klang-kantoor, in het Koorenhuis in Den Haag. Pete Harden, gitarist en artistiek leider, schenkt koffie in en knikt instemmend. Drie maanden eerder vertrok het ensemble naar North Adams, Massachusetts, voor een memorabele concertweek in het zomerfestival van Bang on a Can. Pete: “Iedereen kwam terug op een high.”

De reis was onderdeel van het Fast-Forward-ontwikkelingstraject van het Fonds Podiumkunsten (FPK). Fast Forward is bedoeld om getalenteerde en succesvolle ‘mid career’-podiumkunstenaars in staat te stellen zich internationaal te profileren en zo een sprong te maken in hun ontwikkeling. Bij Klang leefde al langer de wens om de relatie met Bang on a Can te verstevigen. Het New Yorkse collectief is sinds de oprichting in 1987 uitgegroeid tot een van de toonaangevendste instituten op het vlak van nieuwe muziek in
de VS én wereldwijd.

“Mensen zeggen vaak dat Klang goed in New York zou passen, vanwege onze sound en werkwijze,” zegt Pete. Het ensemble wil zijn ‘Amerikaanse profiel’ verstevigen en onderzoeken op welke manier Bang on a Can (BoaC) zijn grote publiek bereikt en vasthoudt – hoe ze al zesendertig jaar aan “fame maintenance” doen, in Petes woorden.

Zelf viert Klang dit seizoen zijn twintigjarig jubileum. Naast Anton en Pete bestaat het ensemble uit pianiste Saskia Lankhoorn, slagwerker Joey Marijs en de saxofonisten Erik-Jan de With en Michiel van Dijk – die laatste is de enige die er niet bij is sinds de oprichting, in 2003 aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Michiel trad toe in 2011.

2 // MASS MoCA, North Adams, 27 juli 2023

Het Massachusetts Museum of Contemporary Art (MASS MoCA) is een van de grootste musea voor hedendaagse kunst in de Verenigde Staten, gevestigd in een uitgestrekt complex van imposante fabrieksgebouwen, waar het bedrijf Sprague Electric tot halverwege de jaren 80 van de vorige eeuw condensatoren en halfgeleiders maakte. Na sluiting van de fabriek raakte het complex in verval en North Adams, een klein stadje in het landelijke noordwesten van Massachusetts, verpauperde. Sinds het museum in 1999 zijn deuren opende is North Adams opgeleefd als pelgrimsoord voor de kunsten.

Toen de plannen voor het museum eind jaren 90 vaste vorm aannamen, vatte Bang on a Can meteen het plan op om er een summer school te organiseren, vertelt componist David Lang. Samen met collega’s Julia Wolfe en Michael Gordon is Lang een van de oprichters van het collectief. In augustus 2000 traden de All-Stars voor het eerst op in MASS MoCA en daarna keerde BoaC er jaarlijks terug; sinds 2003 strijkt het collectief de hele maand juli in North Adams neer voor zijn zomeracademie, die voluit het ‘Bang on a Can Summer Music Institute at MASS MoCA’ heet.

“In het begin hadden we het, voor de grap, over ‘Banglewood’,” zegt Lang. Daarmee zette het jonge collectief zich af tegen het oudere en formelere Tanglewood, een uurtje rijden naar het zuiden, waar in de zomermaanden dagelijks duizenden bezoekers onder het genot van live symfonische muziek picknicken op het gazon. Lang, met een grijns: “We stalen hun T-shirts en vervingen de T door een B.”

Het tekent de verhouding – al behoren de eertijdse rebellen inmiddels zelf tot het muziekestablishment en heeft BoaC nu zijn eigen merchandise en reputatie. De ironie wil dat Julia Wolfe uitgerekend op de zaterdagavond van het Loud Weekend, het openbare slotfestival van de zomeracademie, een grote première in Tanglewood heeft. Lang vindt het “een beetje flauw” van de buren: “We hebben gevraagd om het te verzetten, maar ja,” zegt hij schouderophalend.

Pete Harden was in 2019 te gast bij het Bang on a Summer Institute of Music in MASS MoCA en hij was zeer onder de indruk: “Het is een droom om zelf een zomerfestival op te zetten, gericht op hedendaagse kamermuziek. Dat hebben we in Nederland niet – in de VS heeft bijna elk ensemble zijn eigen zomerfestival, je komt een paar weken samen om muziek te maken in een relaxte sfeer. Die sfeer is heel belangrijk, het gemeenschappelijke.”

Daarnaast is hij benieuwd naar de “praktische dingen”: welke opbouw zit er in die drie weken, hoe selecteren en begeleiden ze de ‘fellows’ (studenten). Pete: “Die fellows vliegen na het festival weer uit over de hele wereld, maar blijven vaak wel betrokken: dat zijn je nieuwe vrienden, je ambassadeurs.”

3 // Den Haag, 19 juli 2023

Een week voor vertrek naar de VS repeteert Klang in de Slagwerk Den Haag Studio. Onderwerp van gesprek: de recente dood van Robert Black, de contrabassist van de BoaC All-Stars. Het nieuws heeft iedereen geschokt. Vorig jaar hebben beide ensembles in Den Haag een week intensief gerepeteerd voor het gezamenlijke optreden in Rewire en zowel op muzikaal als op persoonlijk vlak klikte het goed. Black heeft geheim gehouden dat hij ziek was, zijn dood kwam voor veel mensen als een verrassing. In MASS MoCA zullen de All-Stars voor het eerst sinds zijn dood weer optreden, wat het weerzien op voorhand beladen maakt.

De band gaat verder terug. In 2017 vond in De Doelen in Rotterdam een Bang on a Can-festival plaats. Klang voerde toen Petes Forgiveness uit, samen met leden van de All-Stars: “Daar is het idee voor deze samenwerking geboren,” zegt Pete. Hij besloot de compositie uit te breiden tot een stuk voor twee ensembles, dat uiteindelijk op 8 april 2022 tijdens Rewire in première ging.

Pete: “Fast Forward gaat over een mentorship, maar wij gaan ook naar MASS MoCA om iets te delen, om onze samenwerking voort te zetten. Vorig jaar op Rewire hebben we een bijzondere week beleefd: we kwamen net uit de coronamodus, iedereen was blij dat het door kon gaan. Toen hebben we heel fijn en relaxed gerepeteerd, dat willen we vasthouden.”

Voor alle Klang-leden was het een gedenkwaardige ontmoeting. Saxofonist Erik-Jan de With: “Ik heb ze twintig jaar geleden in Parijs zien optreden, dat heeft indruk op me gemaakt. Het is geweldig om nu met ze samen te spelen.” Pianiste Saskia Lankhoorn speelde al in 2012 voor het eerst samen met Vicky Chow van de All-Stars, met wie ze sindsdien het pianoduo X88 vormt.

Iedereen kijkt uit naar de reis. “Het is heel fijn dat dit project er nu eindelijk van komt, het stond al zo lang te gebeuren,” zegt Saskia. Door corona liep het Fast-Forward-traject jaren vertraging op. Al leven er nu wel andere zorgen: Anton betwijfelt of hij, met de huidige klimaatzorgen, nog een VS-reis in de plannen zou opnemen. Ook Saskia en Michiel benadrukken dat ze ambivalente gevoelens hebben over de vliegreis.

Dan wordt er gerepeteerd: de cyclus O Death van Oscar Bettison, een van de drie werken die Klang meeneemt naar de VS. Ze hebben O Death veelvuldig gespeeld, maar de laatste keer is al weer jaren geleden, dus het moet opgefrist. Slagwerker Joey Marijs leidt zoals altijd de repetitie en schetst de opbouw van de delen, Pete speelt dissonante progmetal-lijnen op de banjo. De dynamiek tussen saxofonisten Erik-Jan (bedachtzaam) en Michiel (brutaal) is mooi om te zien: tussen de bedrijven door zijn ze eindeloos in de weer met mondstukken, blokfluiten, dingetjes, aantekeningen.

Joey: “Dit is het sfeertje in dit deel, een beetje krakkemikkig.” Michiel: “Krakkemikkig gaat wel lukken!”

4 // MASS MoCA, 28 juli 2023

Buiten is het nog 35 graden, maar in het Hunter Center, de grote concertzaal van MASS MoCA, zorgt een bizar aircoregime voor winterse temperaturen. Vrijdagmiddag, zes uur: na dagen van repetities, lange wandelingen en kunst kijken maakt Klang zich op voor zijn eerste concert. Samen met de Bang on a Can All-Stars spelen ze Pete Hardens Forgiveness & Forgetting, de uitbreiding van het werk waarin ze zes jaar geleden in De Doelen voor het eerst samenspeelden. Het blijkt een hoogtepunt van Klangs verblijf in North Adams.

De twee ensembles staan aan weerszijden van het podium opgesteld, tegenover elkaar – een “face-off”, zoals BoaC-directeur Kenny Savelson het noemt. “Vorig jaar was de wereldpremière in het Rewire Festival in Den Haag. Het is brilliant dat we dit werk nu op onze home turf kunnen uitvoeren,” zegt Savelson in zijn aankondiging.

Savelson beschouwt de samenwerking met Klang als de voortzetting van de “trans-Atlantische conversatie” die BoaC voert; de uitvoering van Louis Andriessens De Snelheid valt ook onder die noemer. Andriessen was een belangrijke vormende invloed op de
oprichters van BoaC, die hem alle drie goed gekend hebben.

David Lang beaamt dat: “Dit festival heeft sterke Nederlandse connecties, ook al was er dit jaar relatief weinig Nederlandse muziek. Maar wél De Snelheid, wat een stuk is dat je maar zelden hoort. De geest van Louis hangt over dit festival, hij was zó belangrijk voor ons toen we begonnen, hij zit echt ín ons.” Over het idee van een Klang-academie is Lang enthousiast: “Geweldig als het ze lukt om iets vergelijkbaars op te zetten in Nederland.”

Forgiveness & Forgetting is een omvangrijk zesdelig werk dat duidelijk twee gezichten toont: enerzijds woeste energie en beukende grooves van in elkaar grijpende ritmes; anderzijds etherische, soms unheimische soundscapes, zoals het beeldschone slot. Het publiek in het goed gevulde Hunter Center reageert geestdriftig. All-Stars-gitarist Mark Stewart noemt het werk na afloop “fantastisch”: “Er zit zó veel in, en de boog die het beschrijft – ongelooflijk.” Stewart beschrijft de reactie van een vriend van hem op de uitvoering: “That might be the single greatest piece of music I’ve ever heard.”

Stewart noemt Klang “een geweldige groep”: “We hebben echt een klik op het podium.” De Klang-leden zijn zelf ook tevreden over het optreden, al blijven ze kritisch: “Ik zat te ver van Vicky,” zegt Saskia, “ik vond de opstelling in Rewire fijner, met de vleugels in elkaar geschoven.” De sfeer is niettemin uitstekend en Anton noemt het “inspirerend” om in MASS MoCA te zijn: “Het idee van een eigen academie begint steeds meer te leven.”

Er zijn plannen om een livealbum van Forgiveness & Forgetting uit te brengen, met een combinatie van de opnames van Rewire 2022 en MASS MoCA 2023.

5 //

Net als Bang on a Can heeft Klang een eigen festival (Musical Utopias) en een eigen platenlabel (Ensemble Klang Records). In de activiteiten van BoaC ligt meer nadruk op educatieprojecten, omdat onderwijsinstellingen in de VS een belangrijke financier van de kunsten zijn, al heeft Klang de ambitie zich op dat vlak verder te ontplooien. Hoewel het publieksbereik van BoaC, dat een internationale reputatie heeft, groter is, zijn de overeenkomsten tussen beide instituten duidelijk.

Maar: het is níet de bedoeling om BoaC na te bootsen. En verschillen zijn er ook. Wanneer de All-Stars op tournee gaan spelen ze altijd werk van Lang, Gordon of Wolfe; Pete is weliswaar componist (hij won dit jaar de Matthijs Vermeulenprijs voor M.M.), maar zijn werk staat slechts incidenteel op Klang-programma’s – Forgiveness & Forgetting is eerder een uitzondering. Ook is de organisatie van Klang minder hiërarchisch: leiders Pete en Anton zijn tevens spelers in het ensemble, terwijl bij BoaC het ensemble (de All-Stars) en de artistieke leiding gescheiden zijn. Dat zal niet snel veranderen, verwacht Anton: “Ik zie mezelf niet zo snel alleen zakelijk leider zijn. Samenspelen is voor mij echt de kers op de taart.” Pete ziet dat ook zo: “We voelen elkaar na twintig jaar zó goed aan.”

De oprichters van BoaC treden zelf niet op, en een kleine professionele organisatie aangevoerd door Kenny Savelson runt het Summer Institute of Music. Michael Gordon doet de hoofdmoot van de programmering, maar Julia Wolfe en David Lang hebben geen officiële rol meer in het festival. Toch zijn ze alle drie zeer aanwezig: om beurten kondigen ze de concerten aan, ze zijn benaderbaar voor zowel fellows als publiek en ze geven feedback op de uitvoeringen en nieuwe composities. “Ze kletsen met iedereen, ook met de sponsors. Het is interessant hoe down to earth ze zijn. Er heerst hier echt een familiesfeer,” zegt Pete.

BoaC heeft een vaste jaarstructuur die uit drie onderdelen bestaat: een concert in februari/maart met zes nieuwe stukken; het festival Long Play in Brooklyn in mei (de voortzetting van de legendarische Marathons waarmee BoaC ooit begon); en in juli het Bang on a Summer Institute of Music met het Loud Weekend in MASS MoCA. In het volgende vierjarenplan voor het FPK wil Pete kijken of Klang het seizoen ook “een vaster stramien” zou kunnen geven: “Wij zijn een ander soort instelling, we treden vaker op en doen meer nieuwe stukken. Maar ik vind het interessant om na te denken over een andere methodiek. Wat is je impact als ensemble? Hoe profileer je jezelf, hoe bereik je je publiek?”

Impact is het sleutelwoord, wat Pete betreft. Het doel is een stevigere positie in het muzikale en culturele landschap. Met Kenny Savelson en andere BoaC-leden praat Pete over het opbouwen van je naam als collectief, over educatieprojecten en het vergroten van je impact: “Is het een kwestie van vasthouden aan een bepaald stramien (die driedeling van het seizoen) of zijn ze er bewust mee bezig?”

Savelson: “Het is niet zo dat bij ons één iemand alle oplossingen moet verzinnen. We komen regelmatig bij elkaar en de gesprekken die David, Julie, Michael en ik dan hebben gaan alle kanten op. Iemand heeft een idee, iedereen denkt mee, het kan zijn dat we uit het niets een enorm nieuw project opzetten, maar ook dat daar een uur later niets meer van over is. Die gesprekken zijn geweldig, ze voeden de organisatie.”

6 // MASS MoCA, 28 juli 2023

Behalve Forgiveness & Forgetting heeft Klang nog twee lijfstukken meegenomen naar de VS, beide speciaal voor het ensemble geschreven. Hoewel, ‘geschreven’: het eerste werk, OCCAM HEXA V van Éliane Radigue & Carol Robinson, staat níet op papier. Radigue was een vroege elektronicapionier, maar sinds begin deze eeuw componeert ze uitsluitend nog voor akoestische bezettingen. Pete bezocht de inmiddels eenennegentigjarige componist tijdens de coronaperiode in haar Parijse appartement, waar Radigue hem vertelde wat het verhaal van het werk was en hoe het zou moeten klinken. Vanwege corona bewaarde Pete steeds veel afstand tot de frêle Radigue. Maar bij het afscheid zei ze streng: “Jullie moeten heel hard werken!” en gaf hem een knuffel.

Pete en Saskia maakten daarna een boottocht samen met Radigues co-componist Carol Robinson, en die boottocht vormde de narratieve basis voor het stuk. Klang werkte zo’n veertig tot vijftig uur intensief met Carol in de repetitieruimte; na iedere sessie ging Carol met een opname naar Parijs, sprak die door met Radigue en keerde terug met aanwijzingen en aanpassingen. Pete: “Vooraf vroeg Anton, als zakelijk leider: moeten we dit wel doen, zo’n tijdsinvestering? Ik zei: ja, dit moeten we doen, we spelen dit stuk voor de rest van ons leven en het zal ons definiëren als ensemble. Write it down to team building!”

Klang voert Radigues werk laat op de vrijdagavond uit, in een intieme nachtclubachtige bovenzaal, waar een koelinstallatie voor constante ruis zorgt. Geen ideale omstandigheden, want OCCAM HEXA V is, zoals de meeste werken in Radigues omvangrijke Occam-reeks, een delicaat, verstild, continu evoluerend klankweefsel. In zijn wervende inleiding noemt Pete Radigue “een van de origineelste stemmen van de afgelopen honderd jaar”, en zodra Klang begint te spelen is er een onmiddellijke concentratie.

De inzet is fluisterzacht, Saskia strijkt in de vleugel over de snaren, en lange tijd bevindt het stuk zich in een grijs gebied: hoor ik het al, of is het omgevingsgeluid? Zo neemt de muziek de ruis op wonderlijke wijze in zich op – maar je zou ook kunnen zeggen dat de muziek zich uitbreidt, uitdijt in de ruimte. Zelfs de krakende stoelen horen erbij (componist Oscar Bettison moest daarbij aan “krekels” denken, zegt hij na afloop). Het is een bijzondere kwaliteit van deze muziek, die zich als een klankbal door de ruimte beweegt, quasi-statisch en toch telkens veranderend.

“Het mag nóóit stilstaan, dat is de regel,” zegt Saskia. “Vaak kun je niet horen wat de geluidsbron is, de klank leeft in de ruimte. Ons samenspel heeft echt een impuls gekregen door dit werk. Je moet héél attent zijn en goed luisteren.” Anton: “De muziek balanceert voortdurend op de rand van het zijn. Je moet niet sturen wat er gebeurt, het lukt of het lukt niet en je gaat weer verder. Het is iets ongrijpbaars. Als ensemble hebben we onze voelsprieten naar elkaar uitstaan en je stelt je steeds de vraag: voelen we hetzelfde?”

Eind september, twee maanden na het optreden in MASS MoCA, reisde Klang naar Parijs, waar ze OCCAM HEXA V voor het eerst uitvoerden in het bijzijn van Éliane Radigue. “Het was heel bijzonder om voor haar te spelen, en best emotioneel,” zegt Pete. Het stuk heeft het samenspel van Klang blijvend veranderd, denkt hij. “Het was heel waardevol dat we onze MASS MoCA-ervaring met Éliane konden delen. Daar hebben we het onder suboptimale condities gespeeld, maar die setting vormt wel de basis voor de verdere uitvoeringspraktijk van het stuk. De reacties waren uitzonderlijk: dit horen wij nóóit in de VS, zeiden mensen tegen ons. Éliane was een cultfiguur, maar je merkt dat ze langzaamaan door de hele nieuwemuziekwereld omarmd wordt.”

7 //

Het belangrijkste verschil tussen de BoaC en Klang zit in de manier waarop de organisaties gefinancierd worden: waar Stichting Ensemble Klang sinds 2017 structurele subsidie van gemeente Den Haag ontvangt, en sinds 2021 meerjarige ondersteuning van het FPK, is BoaC vrijwel geheel afhankelijk van private sponsors. Daardoor opereert het New Yorkse collectief met een veel nabijere horizon: de planning bestrijkt enkele maanden – niet jaren, zoals bij Klang.

Directeur Kenny Savelson zucht diep: zo’n meerjarenplanning zou hij ook wel willen. Maar het Amerikaanse mecenaatsysteem zit nu eenmaal heel anders in elkaar dan de Nederlandse (en Europese) subsidiestructuren. “Neem het nieuwe stuk van Jeffrey Brooks,” zegt Kenny bij een afterparty in de 413 Bistro & Taproom. Santuario heet het werk, gitarist Mark Stewart heeft het die middag in première gebracht. Kenny wijst op de man met wie we net een biertje dronken: dat is Alan Baker, een vriend van Brooks, die het stuk grotendeels gefinancierd heeft. Alan had een radiostation in de Midwest, dat heeft hij verkocht, en nu bezit hij een wijngaard in Californië en doneert hij geld aan de kunsten: “That’s how shit gets done here,” zegt Kenny. Zonder privaat geld krijg je niks voor elkaar. 

Qua mentaliteit zitten de instituten niettemin op dezelfde golflengte. Evenmin als BoaC is Klang geïnteresseerd in losse projecten met allerlei verschillende makers: de groep investeert juist in lange samenwerkingsverbanden, met “muzikale helden en heldinnen” van Heiner Goebbels tot Peter Adriaansz, Bang on a Can en Éliane Radigue. Ook werkt Klang in tweejarige trajecten samen met ‘Associate Makers’, zoals dj Oceanic, lichtontwerper Pavla Beranova, componist Maya Verlaak.

Én Ela Orleans, een in Parijs gevestigde componist en multi-instrumentalist van Poolse komaf. In de aanstaande editie van het eigen festival Musical Utopias (11-13 januari 2024) werkt Klang voor het eerst met Orleans samen. Aan zo’n optreden gaat een lang traject vooraf van bezoeken over en weer en gesprekken over elkaars artistieke praktijk en toekomstdromen, zegt Pete: “Waar sta je nu, waar wil je naartoe? We zeggen niet: schrijf voor ons een stuk van tien minuten. We zeggen: werk met ons, twee jaar, tien jaar – de uitkomst kan een werk zijn, maar ook een educatietraject of een festival.”

Dankzij de meerjarige subsidiëring beschikt Klang over de middelen om zulke langetermijnrelaties op te bouwen, zegt Anton. Al plaatst hij ook een nuance: “Het is fijn om lang vooruit te kunnen plannen, maar het is wel een balanceeract. Nu voelen we de druk van de subsidieaanvraag voor de ronde 2025-2028, die in januari ingediend moet worden. Dat is veel werk.” Mis je als ensemble de boot, zoals het kamerkoor Cappella Amsterdam onverwacht gebeurde in het Kunstenplan 2017-2020, sta je opeens met lege handen. Maar Klang heeft goede hoop: “We hebben een rijk verhaal.”

8 // MASS MoCA, 29 juli 2023

Op zaterdag speelt Klang zijn derde en laatste concert, met op het programma Oscar Bettisons vindingrijke collage van americana, Haags hakkûh en ensemblemuziek O Death. Bettison, zelf aanwezig, is al bevriend met de Klang-leden sinds hun gezamenlijke studietijd in Den Haag. O Death heeft in Amerikaanse nieuwemuziekkringen een cultstatus sinds Klang het werk in 2007 in New York in première bracht, zegt David Lang: “Ik kijk er al járen naar uit om het live te horen. We zijn zo blij dat het eindelijk gelukt is om Klang en Oscar hierheen te halen, ik kan niet wachten.”

Het concert vindt plaats in ‘Event Space B6’, een expositieruimte met een hoog plafond. De omstandigheden zijn akoestisch gezien uitdagend voor Bettisons bij vlagen brute muziek, maar ook na dit concert krijgt Klang veel bijval. Aanwezige componisten als Lang en George Lewis prijzen het stuk en de uitvoering. Bettison, die sinds oktober als gastdocent aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag werkt, noemt het “een privilege om met de beste musici” te kunnen werken: “Maar als die musici ook nog eens je vrienden zijn, voelt het alsof je de loterij hebt gewonnen.”

9 // Den Haag, 24 oktober 2023

Het is een dubbel gevoel: Klang had de reis voor geen goud willen missen, het was in alle opzichten een waardevolle en verrijkende ervaring. Maar in de vijf of zes jaar sinds het eerste projectplan is er wel veel gebeurd. De ensembleleden zijn zich veel bewuster van de klimaatimpact van een trans-Atlantische reis en duurzaamheid is inmiddels een kernwaarde voor Klang. Anton: “Ik weet niet of we nu nog zo’n plan zouden schrijven.” 

Bovendien komen de Bang on a Can All-Stars bijna ieder jaar wel een keer naar Europa, en het ligt voor de hand om de samenwerking hier voort te zetten. “De lijn met BoaC is heel goed. En er is nog zoveel publiek in Europa dat we kunnen bereiken,” zegt Anton. “Onze rijkdom is ons repertoire. We zijn steeds bezig met nieuwe muziek, verdergaan, nieuwe dingen proberen en creëren, in nauwe samenwerking met componisten. Dat is het DNA van Klang: we zitten altijd in de ontwikkelingsmodus.”

De ideeën over een eigen ‘academie’ hebben meer vorm gekregen door het bezoek aan MASS MoCA. Samenwerken met jonge makers is sowieso iets dat Klang interesseert. Onlangs coachte de groep zes musici van de ensembleacademie van het Koninklijk Conservatorium bij een uitvoering van Oscar Bettisons O Death. Pete refereert aan de uitvoering van Andriessens De Snelheid in MASS MoCA: “Ik zag wat het deed met jonge mensen om zo’n werk in te studeren. Dat maak je maar eens in je leven mee, het is een vormende ervaring.”

“Het idee van een academie zat bij het vorige meerjarenplan al in ons hoofd. En bij Bang on a Can hebben we gezien hoe het zou kunnen werken,” zegt Anton. Het lijkt hem “haalbaar”: “Met onze ervaringen is het geen supergrote stap om zoiets op te zetten.”

Het BoaC Summer Institute of Music bestaat inmiddels twintig jaar. En ja, terugkijkend er is een gevoel van “accomplishment”, aangelengd met opluchting en tevredenheid, zegt directeur Kenny Savelson. “Maar het is ook gewoon: door naar de volgende.” In het weekend van 4 en 5 mei staat in New York de nieuwe editie van Long Play op het programma, het andere festival dat BoaC jaarlijks organiseert. Ook daar zal Klang acte de présence geven: als afsluiting van het Fast Forward-traject spelen ze er twee concerten, met Environments van Peter Adriaansz en opnieuw OCCAM HEXA V van Radigue & Robinson. Vormende werken, echte Klang-stukken, hen op het lijf geschreven: want dat is de weg voorwaarts.