Programma

De term ‘neoklassiek’ die anno 2025 met grote regelmaat opduikt in de concertagenda’s is omstreden en mag niet verward worden met de gelijknamige stroming in de klassieke muziek van begin 20ste eeuw. Het gaat om de muziek die eigentijdse, romantische en andere klassieke stijlen combineert met minimal en ambient, die in grote en kleinere zalen met succes wordt geprogrammeerd en die door velen in de ‘serieuze’ sector over het hoofd wordt gezien. Neoklassiek kan komen in de vorm van ligconcerten of als zijprogrammering op popfestivals. Met recht genre-overschrijdend dus, wat doorwerkt tot in de registratie bij BumaStemra; registreer je je muziek daar als ‘serieus’ of ‘populair’?

Sprekers zijn Frerick den Haan, als artiest en als promotor betrokken bij Ambitus, het platform dat artiesten uit Nederland maar ook van over de grenzen bundelt. Programmeur klassiek Carine Hartman van TivoliVredenburg boekt zowel concerten vanuit het Ambitus-aanbod als haar eigen Unravel-serie. Floor Spapens is marketeer pop en jazz van het Concertgebouw, waar concerten in deze stijl een divers publiek trekken. Ralph van Raat is pianist en musicoloog.
Moderator is Mark van Schaick, genre manager classical, jazz, world bij Buma Cultuur.

Sterke groei neo-klassiek

Het nieuwe neoklassiek groeit momenteel sterk op festivals en podia. Een voorbeeld daarvan is het werk van de Poolse componiste en frontrunner Hania Rani, van wie we ‘Con motto’ horen: muziek die regelmatig als indie classical wordt aangeduid. Haar stijl is filmisch en ambachtelijk, een organische vermenging van akoestische en elektronische elementen die eerder met pop dan met traditioneel klassiek wordt geassocieerd.

Frerick den Haan richtte met Ambitus een platform op dat makers uit het neoklassieke spectrum samenbrengt, ongeacht hun achtergrond. Anders dan in de klassieke wereld spelen concoursen geen rol; artiesten bouwen hun publiek vooral op via sociale media. Op Ambitus kun je interviews, nieuwe releases en een agenda vinden.

Neoklassiek in de popprogrammering

Bij TivoliVredenburg valt neoklassiek onder de popprogrammering en niet onder klassiek. De structuur van de muziek — met herkenbare coupletten, refreinen en een duidelijke spanningsboog — sluit daar volgens programmeur Carine Hartman beter bij aan. Intern leidt dit soms tot discussies over de manier waarop concerten via de website worden gefilterd, maar voor bezoekers blijkt deze indeling het meest intuïtief. In de beleving van het publiek draait neoklassiek vooral om setting, sfeer en een directere emotionele ervaring.

Relax-playlist

Pianist en musicoloog Ralph van Raat plaatst de wortels van het genre verder terug in de tijd. Hij beschouwt Erik Satie als een vroege verwant van het neoklassieke idioom: muziek die dicht tegen ambient aanligt, niet doelgericht is en inmiddels veelvuldig op relax-playlists van streamingdiensten opduikt. Ook Hans Ottes The Book of Sounds, met zijn sferische karakter en subtiele ritmiek, ziet hij als een belangrijke voorloper. Tegelijk benadrukt Van Raat het filosofische verschil tussen neoklassiek en moderne klassieke muziek: waar componisten als Philip Glass procesmatig en gelaagd werken, is het neoklassieke idioom functioneler en minder structureel complex.

De toegankelijkheid van streaming speelt volgens Den Haan een grote rol in de groei van het genre: voor makers is het eenvoudig om zelfstandig nieuwe muziek te uploaden en een publiek te bereiken. Floor Spapens van het Concertgebouw herinnert aan de vroege hype in Paradiso, inmiddels ruim vijftien jaar geleden. De belangstelling is sindsdien explosief gegroeid, vooral onder jongere luisteraars. De grootste bezoekersgroep bevindt zich tussen 25 en 34 jaar, terwijl het klassieke publiek gemiddeld aanzienlijk ouder is. Daarbij komt het publiek primair voor de artiest, niet voor specifieke werken. Uit cijfers blijkt dat 42% van deze jonge bezoekers terugkeert naar het Concertgebouw; 12% verkent vervolgens ook andere genres.

Reflectie op de tijdgeest

Is neoklassiek een betere afspiegeling van onze tijd dan de hedendaagse klassieke muziek? Over de productie is iedereen het eens: die is uiterst verfijnd. Hoewel de term ‘neoklassiek’ momenteel nog voer voor discussie is, zal hij over honderd jaar waarschijnlijk vervangen zijn door een nieuwe benaming. Opvallend is dat neoklassieke concerten nauwelijks worden gerecenseerd, terwijl het genre wél officieel erkenning krijgt, bijvoorbeeld via een eigen categorie bij de Edison Prijzen. Programmeur Carine Hartman ziet in de populariteit van neoklassiek een duidelijke behoefte aan rust, vrede en verstilling — een tendens die teruggaat tot de coronaperiode.

Van Raat benadrukt tenslotte de invloed van technologie en streamingplatforms op de opmars van het genre. Volgens hem weerspiegelt neoklassiek vooral de behoefte van luisteraars, terwijl hedendaagse moderne klassieke componisten inhoudelijk eerder de tijdgeest zelf blootleggen.