Toelichting van de componist

“Nun ruhen alle Wälder” is een mozaiek van 15 werken en aforismen die verwijzen naar wat het orgel voor mij persoonlijk betekent heeft. Mijn vader was organist in de Gereformeerde gemeente van Delft en ik ging als kind vaak met hem mee, ook op zaterdagen wanneer hij oefende. Eindeloos lange zaterdagmiddagen waren dat.

Vanaf mijn zesde begon ik zelf orgel te spelen en heb ik de 12 jaren daarna vooral goed leren improviseren. En veel werken gespeeld. Veel Franse componisten, Franck, Widor, Vierne, Messiaen. En ik ging graag naar concerten van de virtuoos Jean Guillou. Ook waren er er de Duitsers: naast Bach ook graag Franz Liszt, de man van de ‘Zukunfstmusik’ op wie ik nog steeds niet uitgestudeerd ben. Ik schreef al mijn vroege werken voor het orgel. Die zijn later gebundeld in ‘orgelboek 1’ (1981-1983). Het is nu in 2025, na lange tijd niet voor mijn instrument geschreven te hebben, dat ik terugkeer en dit boek vol kernachtige essays heb geschreven: Orgelboek 3.

Wie goed luistert hoort hier en daar mijn jeugd voorbijkomen (van Bach tot Vierne), tot aan Jan Zwart, wiens muziek ik zelf nooit speelde, maar mijn vader wel. Muziek die, samen met de Gereformeerde traditie, diep in mijn genen zit. Net als de psalmen in hele noten. En dat alles bezien door een man die intussen voor alle groepen en landen en in veel stijlen geschreven heeft. Dat is misschien wel de interessante vraag bij deze cyclus: wat weegt uiteindelijk zwaarder, de traditie waarin men opgroeit of de ontwikkeling die men daarna doormaakt? En wat gebeurt wanneer die twee een synthese met elkaar aangaan?

In ieder geval is er de chemie tussen mij en het orgel die ik nooit rationeel zal kunnen verklaren: waarom het instrument mij zoveel troost biedt, waarom ik in tranen kan uitbarsten van een eenvoudig gespeelde psalm tijdens een kerkdienst. Het is het enige instrument waarop ik werkelijk thuis ben als mens en componist.

“Nun ruhen alle Wälder” werd geschreven in opdracht van Jan Hage met financiële ondersteuning van het Orgelpark te Amsterdam. De titels van de 15 delen verwijzen naar tekstregels uit het koraal “Nun ruhen alle Wälder”, die op een abstracte manier dan weer symbool staan voor mijlpalen uit mijn jeugd: mensen, plaatsen, gebeurtenissen. Het centrale deel, gebaseerd op Zwarts ‘Sombere muziek over de 103den psalm’, is opgedragen aan Loek Dijkman, de maecenas die het Orgelpark Amsterdam mogelijk maakte en vorig jaar overleed.

Piet-Jan van Rossum