Over Ein Schemen van Yannis Kyriakides

Tussen leven en schaduw – Yannis Kyriakides en Ein Schemen

In Anima Obscura, de eerste grote productie van Nanine Linning als artistiek directeur van Scapino Ballet Rotterdam, is muziek de drager van een groots visueel en emotioneel universum. Het hart van deze productie klopt in een bijzondere dialoog tussen twee componisten: Johannes Brahms en Yannis Kyriakides. Waar Brahms’ Ein Deutsches Requiem de levenden troost biedt, creëert Kyriakides met Ein Schemen een klankwereld die zich afspeelt tussen leven en dood, tussen herinnering en digitaal bewustzijn.

De titel – Ein Schemen – is ontleend aan een regel uit Brahms’ derde deel: “Sie gehen daher wie ein Schemen.” Het Oudduitse woord betekent ‘schaduw’ of ‘verschijning’, en die dubbelzinnigheid vormt de kern van Kyriakides’ verkenning. Zijn compositie is een “hercompositie” voor harp, koor en elektronica: een echo, een reflectie, maar ook een nieuwe entiteit die in en uit de muziek van Brahms ademt. Flarden van melodieën duiken op, vervormen en verdwijnen – alsof we door een droomlandschap lopen waarin het verleden nog hoorbaar nasiddert.

Kyriakides – van oorsprong Grieks-Cypriotisch en al decennia actief in Nederland – staat bekend om zijn grensverleggende werk op het snijvlak van muziek, technologie en taal. In Ein Schemen gebruikt hij de harp als klankmatig venster, een doorzichtige laag waarachter het origineel van Brahms schemert. De klank van het koor wordt vervlochten met subtiele elektronische ruis, resonanties en omgevingsgeluiden. Daardoor ontstaat een fragiel weefsel van stemmen dat even menselijk als virtueel klinkt: een koor dat tegelijk zingt en oplost in data.

Waar Brahms de menselijke sterfelijkheid omarmt met troost en empathie, laat Kyriakides ons de toekomst in gluren – een wereld waarin lichaam en geest misschien losgekoppeld zijn. Zijn elektronische bewerkingen klinken als digitale echo’s van menselijke emoties: kwetsbaar, pulserend, ontroerend en soms vervreemdend. Het is muziek die vragen oproept over identiteit en continuïteit: wat blijft er van ons over als onze herinneringen, stemmen en bewegingen digitaal worden bewaard?

In de context van Anima Obscura krijgt Ein Schemen een bijna rituele functie. De dansers van Scapino Ballet bewegen zich als alchemisten door een veranderlijk landschap van licht en schaduw, begeleid door de stemlagen van het Laurens Symfonisch Koor en de harp van Remy van Kesteren. De elektronische klanken openen een parallelle werkelijkheid waarin het menselijke lichaam vervloeit met projecties en hologrammen. Waar Brahms het aardse viert, toont Kyriakides de verleiding van het virtuele – en het gevaar dat de grens tussen beide vervaagt.

Linning beschouwt Anima Obscura als een Gesamtkunstwerk waarin dans, beeld en muziek samensmelten tot één levend organisme. Ein Schemen past daar perfect in: het fungeert als klankspiegel van onze tijd, waarin kunstmatige intelligentie, biohacking en digitale avatars steeds meer invloed krijgen op wat we onder ‘leven’ verstaan. De samenwerking tussen Kyriakides, het Rotterdams Philharmonisch Orkest en Scapino Ballet maakt die spanning voelbaar – niet met technologie als decor, maar als wezenlijk onderdeel van de emotionele ervaring.

De zeven delen van Ein Schemen corresponderen met de zeven delen van Brahms’ requiem, maar lopen vloeiend in elkaar over. Het resultaat is geen reconstructie, maar een muzikale metamorfose. De luisteraar ervaart het als een reis door tijd en bewustzijn: van het tastbare naar het ontastbare, van adem naar algoritme. De harp fungeert als gids, een lichtstraal die de overgangen markeert tussen warmte en kilte, tussen hoop en vergetelheid.

Zo vormt Ein Schemen niet alleen een muzikale echo van Brahms, maar ook een spiegel voor onze digitale tijd. Wat betekent sterfelijkheid nog als data eeuwig kunnen bestaan? En wat gebeurt er met troost als de stem die zingt misschien niet langer menselijk is?

In Anima Obscura krijgt die vraag een lichaam, een beweging, een adem. Brahms en Kyriakides staan tegenover elkaar als vlees en geest, aarde en schaduw. Samen maken zij hoorbaar wat Nanine Linning met haar voorstelling zichtbaar wil maken: dat we, hoe ver we ook digitaliseren, uiteindelijk blijven verlangen naar iets wat geen technologie kan vervangen – menselijke nabijheid, vergankelijkheid en de schoonheid van het verdwijnen.

Speellijst

Speellijst

Woensdag 29 oktober 2025, 20:00 uur — Stadstheater, Zoetermeer

Donderdag 30 oktober 2025, 19:45 uur — Amare, Den Haag

Vrijdag 31 oktober 2025, 19:45 uur — Amare, Den Haag

Vrijdag 28 november 2025, 19:30 uur — International Theater Amsterdam, Amsterdam

Zaterdag 29 november 2025, 19:30 uur — International Theater Amsterdam, Amsterdam

Zondag 30 november 2025, 15:00 uur — International Theater Amsterdam, Amsterdam

Dinsdag 16 december 2025, 20:00 uur — Stadsschouwburg Utrecht, Utrecht

Woensdag 17 december 2025, 20:00 uur — Stadsschouwburg Utrecht, Utrecht

Zaterdag 20 december 2025, 19:00 uur — Forum am Schlosspark, Ludwigsburg (Duitsland)

Zondag 21 december 2025, 17:00 uur — Forum am Schlosspark, Ludwigsburg (Duitsland)

Vrijdag 27 februari 2026, 20:00 uur — Theater aan de Parade, Den Bosch

Zaterdag 28 februari 2026, 20:15 uur — Agora, Lelystad

Dinsdag 3 maart 2026, 20:00 uur — De Lawei, Drachten

Woensdag 4 maart 2026, 20:00 uur — De Nieuwe Kolk, Assen

Vrijdag 6 maart 2026, 20:00 uur — Kunstmin, Dordrecht

Zaterdag 7 maart 2026, 20:00 uur — Wilminktheater, Enschede

Zondag 8 maart 2026, 15:00 uur — Wilminktheater, Enschede

Woensdag 11 maart 2026, 20:00 uur — Deventer Schouwburg, Deventer

Zondag 5 april 2026, 20:00 uur — Theater aan het Vrijthof, Maastricht

Maandag 6 april 2026, 18:00 uur — Theater Heerlen, Heerlen

Donderdag 9 april 2026, 20:15 uur — Theater de Vest, Alkmaar

Vrijdag 10 april 2026, 20:00 uur — Theater Rotterdam, Rotterdam

Zaterdag 11 april 2026, 20:00 uur — Theater Rotterdam, Rotterdam

Zondag 12 april 2026, 20:00 uur — Theater Rotterdam, Rotterdam

Donderdag 16 april 2026, 20:00 uur — Opéra de Massy, Parijs (Frankrijk)

Zaterdag 2 mei 2026, 20:00 uur — Atlas Theater, Emmen

Woensdag 6 mei 2026, 20:00 uur — Zaantheater, Zaandam

Donderdag 7 mei 2026, 20:15 uur — Theater aan de Schie, Schiedam

Vrijdag 8 mei 2026, 20:00 uur — Chassé Theater, Breda

Zaterdag 9 mei 2026, 20:00 uur — Parktheater, Eindhoven

Dinsdag 12 mei 2026, 20:00 uur — Schouwburg Amstelveen, Amstelveen

Woensdag 13 mei 2026, 20:15 uur — Schouwburg Venray, Venray

Donderdag 14 mei 2026, 20:00 uur — Stadsschouwburg Haarlem, Haarlem

Vrijdag 15 mei 2026, 20:00 uur — Stadsschouwburg Haarlem, Haarlem

Woensdag 20 mei 2026, 20:00 uur — Scheldetheater, Terneuzen

Donderdag 21 mei 2026, 20:15 uur — Kunstlinie, Almere

Woensdag 27 mei 2026, 20:15 uur — Flint, Amersfoort

Donderdag 28 mei 2026, 20:15 uur — Theater Castellum, Alphen aan den Rijn

Vrijdag 29 mei 2026, 20:15 uur — Theater de Kom, Nieuwegein

Dinsdag 2 juni 2026, 20:15 uur — Schouwburg Tilburg, Tilburg

Donderdag 4 juni 2026, 20:15 uur — Schouwburg Het Park, Hoorn

Vrijdag 5 juni 2026, 20:00 uur — Theater de Spiegel, Zwolle

Donderdag 11 juni 2026, 20:15 uur — Maaspoort, Venlo

Vrijdag 12 juni 2026, 20:15 uur — SPOT/Stadsschouwburg, Groningen

Zaterdag 13 juni 2026, 20:00 uur — Theater Orpheus, Apeldoorn