Louis Andriessen: voorbij de materie

Met het overlijden van Louis Andriessen verloor Nederland in 2021 een van zijn belangrijkste componisten. Van zijn bijzondere muziektheaterwerken is De Materie, voltooid in 1988, een van de meest ambitieuze. ‘De ondervindinghe bewijst dat de stoffe [materie] geen deel is van het wezen.’ Dit groots opgezette theatrale oratorium onderzoekt het spanningsveld tussen materie en iets wat we geest zouden kunnen noemen.

Historie, kunst en de mens

Na 144 striemende openingsakkoorden – in Robert Wilsons regie in 1989 terecht vertaald naar een beeld van botenbouwers – komen in vier delen historische teksten voorbij. We horen hoe het koor in een staccato zangstijl delen uit het Plakkaat van Verlatinghe zingt – de verklaring die de Nederlanden in 1581 vorm gaf. Deel 2 verklankt de extatische visioenen van de middeleeuwse mystica Hadewijch. Zij verenigt zich geestelijk en fysiek met God, hier gevat in ijle en elegische akkoorden, gecombineerd met een intieme, bijna hallucinant-dromende zangstijl van de sopraan. In deel 3 over het kunstenaarscollectief De Stijl domineren vervreemdende boogie-woogie en ballroom-melodieën – de muziek waar Piet Mondriaan van hield. In dit proces zijn de luide openingsakkoorden geëvolueerd naar een harmonisch mildere vorm, waarna in het slotdeel de geniale Marie Curie de dood van haar man betreurt.